Intensieve Menshouderij nr. 42 in de Top-100 aller tijde

Het boek verscheen in december 2004 en veranderde mijn leven. Van anonieme organisatie-adviseur achter de schermen werd ik tegen wil en dank een ’talking head’. Inmiddels zijn er 25.000 exemplaren van verkocht. Ooit noemde ik het boek de ‘vergeten’ metafoor van Garreth Morgan (Images of Organizations)’. Iedereen leek te begrijpen waar het boek dankzij de titel over ging. F.W. Taylor kwam in zijn ‘Principles of Scientific Management’ (1911) tot een belangrijke conclusie: ‘Systems first’. Daarmee bepleitte hij dat de mens (en dier) ondergeschikt werd aan het systeem (the machine).

Het belang van een goede metafoor en een pakkende titel was mij volstrekt duidelijk en het boek liep als een trein. De uitgever blij, die had een waardige opvolger voor ‘Hoe word ik een rat?’ van collega Joep Schrijvers. Het voelt soms als een zanger met een single hit: three minutes of fame.

Ergens in het boek (blz. 127) wordt er gepreludeerd op de euro-crisis. Vanuit de Chaostheorie weten we dat kleine oorzaken, grote gevolgen kunnen hebben. Als een enkele betalingsbalans niet orde is, trekt het ene land het andere mee. Bijzonder! Toen geen idee hoe diep de rabbit-hole zou gaan worden, inmiddels staan we aan een verandering van tijdperk. Organisaties hebben ons aanvankelijk welvaart gebracht, maar de Chaostheorie sloeg toe. Oorzaak en gevolg draaiden om: geld bleek niet langer synoniem voor onafhankelijkheid, maar juist een spinnenweb waarin je op een vreselijke manier verstrikt kunt raken, juist ook als je er heel veel van hebt. De rol van bankwezen (ING, ABNAmro) loopt als een rode draad door het boek.

Het boek heeft ook een tweetal frustraties veroorzaakt, … in 2006 werd het net geen Managementboek van het jaar. De jury liet na ampel beraad weten dat ‘Anton Philips’, toch echt wel een degelijker stukje werk was (van Marcel Metze) dan dit vlot geschreven ‘pamflet’. Ok, …

De andere frustratie is erger en gaat dieper: ‘Die Jaap weet altijd wel hoe het niet moet, maar over hoe het wel moet heeft hij het niet’. Halverwege het boek (blz. 91) maken Judith Pouw en ik gewag van ‘het Rijnland-model’ als alternatief. Als organisatie-kundige had ik een draadje te pakken hoe het wel en anders kon, … vanuit onze cultuur langs de Rijn wisten we van oudsher hoe je ook kunt organiseren (i.p.v. managen): niet door je eigen portemonnee primair te dienen, maar je dient primair de werkgemeenschap waar je deel vanuit maakt en daar verdien je geld mee.

The system centraal stellen leidt uiteindelijk tot ongelukken, we weten het vanuit de intensieve landbouw. Journalist Pierre Pieterse heeft voor Managementboek.nl het boek opnieuw gelezen n.a.v. de positie in de Top-100 Aller tijde met de kennis van 2013 en komt tot de conclusie dat het boek wel degelijk naast een analyse ook dromen en oplossingen biedt. Dank je wel Pierre! Dat helpt. Lees hier het verhaal van Pierre Pieterse onder ‘recensies’ 27 augustus 2013.

Mooi voorbeeldje hoe het met je kan gaan: ik kan mijzelf inmiddels terugkopen voor 65 euro bij de nationale beeld-bank, …. systems first.